Tại sao các biến thể SARS-CoV-2 mới vẫn tiếp tục xuất hiện? Omicron sẽ thay thế Delta hay báo hiệu đại dịch sắp kết thúc?

Biến thể omicron tổng thể có 50 đột biến, với 32 đột biến chỉ trên protein gai. So sánh với biến thể Delta chỉ có 9 đột biến, số lượng đột biến lớn hơn trong biến thể Omicron có thể có nghĩa là nó có thể dễ lây lan hơn và/hoặc trốn tránh sự bảo vệ miễn dịch tốt hơn - một viễn cảnh rất đáng phải quan tâm.

Tại sao các biến thể SARS-CoV-2 mới vẫn tiếp tục xuất hiện?

"Tôi là một nhà virus học nghiên cứu các loại virus mới nổi và lây từ động vật sang người, để hiểu rõ hơn về cách thức các loại virus đại dịch mới xuất hiện, nhóm nghiên cứu của tôi đã nghiên cứu các khía cạnh khác nhau của virus SARS-CoV-2, bao gồm cả khả năng lây lan sang động vật", tiến sĩ Kuchipudi cho biết.

Trong khi số lượng đột biến cao bất thường trong biến thể Omicron là điều đáng ngạc nhiên, thì sự xuất hiện của một biến thể SARS-CoV-2 khác không phải là điều bất ngờ.

Thông qua chọn lọc tự nhiên, các đột biến ngẫu nhiên được tích lũy ở trong bất kỳ loại virus nào. Quá trình này được đẩy nhanh ở virus RNA, bao gồm cả SARS-CoV-2. Và khi một tập hợp các đột biến mang lại lợi thế sống sót cho một biến thể so với các biến thể trước đó, thì biến thể đó sẽ cạnh tranh tốt hơn với tất cả các biến thể virus hiện có khác.

Có phải số lượng đột biến lớn của biến thể Omicron có nghĩa là nó nguy hiểm hơn và có khả năng lây lan cao hơn biến thể Delta hay không? Chúng tôi chưa rõ về điều đó. Các điều kiện dẫn đến sự xuất hiện của biến thể vẫn chưa được rõ ràng, nhưng có một điều rõ ràng là số lượng cắt và cấu hình của các đột biến trong Omicron là không bình thường.

Một lời giải thích dễ hiểu cho việc các biến thể virus với nhiều đột biến xuất hiện là do nhiễm trùng kéo dài ở một bệnh nhân có hệ thống miễn dịch bị ức chế - một tình huống có thể dẫn đến sự tiến hóa nhanh chóng của virus. Các nhà nghiên cứu đã đưa ra giả thuyết rằng một số biến thể SARS-CoV-2 trước đó, chẳng hạn như biến thể Alpha, có thể xuất phát từ một bệnh nhân bị nhiễm bệnh dai dẳng. Tuy nhiên, việc xuất hiện nhiều đột biến bất thường trong biến thể Omicron làm cho nó rất khác so với tất cả các chủng SARS-CoV-2 khác, điều này đặt ra câu hỏi về cách nó được tạo ra.

Một nguồn biến thể khác có thể là thông qua vật chủ động vật. Virus gây ra COVID-19 có thể lây nhiễm sang một số loài động vật, bao gồm chồn, hổ, sư tử, mèo và chó. Trong một nghiên cứu chưa được đánh giá ngang hàng, một nhóm nghiên cứu quốc tế do tôi lãnh đạo gần đây đã báo cáo về sự lây nhiễm lan rộng do SARS-CoV-2 ở hươu đuôi trắng sống tự do và nuôi nhốt ở Hoa Kỳ. Do đó, chúng tôi cũng không thể loại trừ khả năng rằng biến thể Omicron xuất hiện trong vật chủ động vật thông qua quá trình tiến hóa nhanh chóng.

Hươu đuôi trắng gần đây đã được xác định là "ổ chứa" SARS-CoV-2, loại vi rút gây ra đại dịch COVID-19. Media News Group / Reading Eagle qua Getty Images

Omicron sẽ thay thế Delta?

Còn quá sớm để nói rằng liệu biến thể Omicron có chiếm ưu thế hơn so với biến thể Delta hay không. Omicron cũng có một số đột biến tương tự như biến thể delta nhưng cũng sở hữu những đột biến khác hoàn toàn. Bên cạnh đó, một trong những lý do khiến chúng tôi trong cộng đồng nghiên cứu đặc biệt quan tâm là biến thể Omicron có 10 đột biến trong vùng liên kết thụ thể - một phần của protein gai tương tác với thụ thể ACE-2 và làm trung gian xâm nhập vào tế bào – trong khi biến thể Delta chỉ có 2.

Người ta đã đưa ra một giả thuyết về sự kết hợp của tất cả các đột biến trong Omicron làm cho nó dễ lây truyền hơn hoặc có khả năng né tránh miễn dịch tốt hơn Delta. Trong trường hợp đó, chúng ta có thể thấy sự lan rộng của biến thể này trên toàn cầu. Tuy nhiên, cũng số lượng đột biến cao bất thường có thể gây bất lợi cho virus và làm cho nó hoạt động không ổn định.

Có nhiều khả năng biến thể Omicron không phải là "con bài" cuối cùng và sẽ có thêm nhiều biến thể SARS-CoV-2 xuất hiện nữa. Khi SARS-CoV-2 tiếp tục lây lan giữa con người, sự chọn lọc và thích nghi tự nhiên sẽ tạo ra nhiều biến thể có thể lây truyền một cách hợp lý hơn là delta. 

Từ virus cúm, chúng ta biết rằng quá trình thích ứng của virus không bao giờ kết thúc. Tỷ lệ tiêm phòng thấp ở nhiều quốc gia có nghĩa là vẫn còn rất nhiều vật chủ nhạy cảm với virus ở ngoài kia và virus này sẽ tiếp tục phát triển và tạo ra các đột biến miễn là có thể lây lan. Sự xuất hiện của biến thể omicron là một lời nhắc nhở khác về sự cấp thiết phải tiêm phòng để ngăn chặn sự lây lan và tiến hóa thêm của SARS-CoV-2.

Omicron có thể báo hiệu đại dịch sắp kết thúc

Bên cạnh một số quan điểm cho rằng Omicron có thể thay thế Delta trở thành biến thể thống trị thế giới thì cũng có người cho rằng đây là tín hiệu báo hiệu đại dịch sắp kết thúc.

Cụ thể, theo Hãng tin TASS, ông Vladimir Nikoforov, chuyên gia trưởng bệnh truyền nhiễm thuộc Cơ quan Sinh học y tế Liên bang Nga, nhận định sự xuất hiện của biến thể Omicron có thể là dấu hiệu đầu tiên dự báo đại dịch bước vào giai đoạn kết thúc.

"Biến thể mới xuất hiện đầu tiên từ miền nam châu Phi dễ lây nhiễm hơn (Delta), nhưng mặt khác có dữ liệu gợi ý rằng nó gây ra triệu chứng nhẹ hơn - tức không gây tổn thương nặng ở phổi.

Tôi cho rằng đây có thể là sự khởi đầu cho đoạn kết của cơn ác mộng này. Tôi thật sự muốn lạc quan đây là dấu hiệu đầu tiên cho thấy virus bắt đầu thoái lui dần" - ông Nikoforov trả lời trên Đài phát thanh Govorit Moskva.

Theo vị chuyên gia, Omicron có thể dẫn virus SARS-CoV-2 đi vào con đường trở thành căn bệnh đường hô hấp theo mùa trong tương lai.

Chủng Omicron mới được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chính thức đặt tên là Omicron và xếp vào nhóm "biến chủng đáng lo ngại" hôm 26/11. Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Châu Âu (ECDC) cũng xếp biến Omicron vào nhóm "biến chủng đáng lo ngại", bên cạnh các biến chủng được phát hiện từ trước gồm Beta, Gamma và Delta.

Biến chủng Omicron có tên ban đầu là B.1.1.529, xuất hiện đầu tiên ở Nam Phi và Botswana, hiện đã xuất hiện ở nhiều nước như Israel, Anh, Italy và một số nước châu Âu.

Biến chủng Omicron gây lo ngại vì có chứa khoảng 50 đột biến, trong đó có 32 đột biến trên protein gai. Với lượng đột biến bất thường này, giới chuyên gia cảnh báo biến chủng mới của SARS-CoV-2 có thể dễ lây lan hơn hoặc dễ kháng vắc xin và miễn dịch tự nhiên hơn.

Tiến sĩ Kuchipudi là giáo sư lâm sàng và là Phó Giám đốc phòng thí nghiệm chẩn đoán động vật (ADL). Tiến sĩ Kuchipudi là người đứng đầu vi sinh, giám sát các đơn vị chẩn đoán vi khuẩn, virus học, huyết thanh học và phân tử của ADL. Ông là một chuyên gia được chứng nhận bởi hội đồng quản trị của Trường Cao đẳng Thú y Hoa Kỳ (ACVM) về virus học và miễn dịch học.

Chủ đề chính của nghiên cứu của Tiến sĩ Kuchipudi là tìm hiểu các yếu tố xác định vật chủ và virus của sự lan truyền virus zoonotic, với mục tiêu tổng thể là đạt được sự hiểu biết sâu sắc hơn về các cơ chế làm cơ sở cho sự xuất hiện của một dịch bệnh mới hoặc mầm bệnh virus đại dịch và dịch kiến thức này để phát triển chẩn đoán sáng tạo và can thiệp mới. Nghiên cứu hiện tại trong phòng thí nghiệm Kuchipudi liên quan đến SARS-CoV-2 và một loạt các loại virus mới nổi và zoonotic khác.

Bạn đang xem: Tại sao các biến thể SARS-CoV-2 mới vẫn tiếp tục xuất hiện? Omicron sẽ thay thế Delta hay báo hiệu đại dịch sắp kết thúc?

Chuyên mục: Chăm sóc sức khỏe